Ғажайып оқиға дейсіздер ме, жо-жоқ бұл оқиғаны мен үміт оты жанған күн дер едім. Екі жыл бұрын мектеп бітіруге бір жыл қалды дегенде, өз жолымды түсімдегі аян арқылы таңдадым. Уақыт өте тіршілігімді жалғастыра бердім. 16 жасыма дейін мал шаруашылығымен айналыстым. Бала күннен спортқа әуес болсам да отбасымдағы қаражат фонды азайғанын байқап, 7-8 жасымда: "Мына екі қолдан не келеді екен",- деп өзіме сауал қойдым. Сөйтіп үйдегі фонд бастығы әжемнен үйге бір-екі болса да қой, ешкі алуын өтіндім. Уақыт зымырап өтіп барады. Сол 7-8 жаста алған төрт түлігім жүзден асып жығылды. Отбасым: "Жарайсың балам,осы күнге өзің жеттің , сен біздің мақтанышымызсың"-деп айтпаса да бастан сипап қоятын. Қыркүйектің аяғы еді. Өзім бағып-қаққан жылқыларым Шудың бойында жарысып шабуда. Дәл сол қалыппен мал бағып, мектепте оқып жүргенде, оны бітіруге шақ қалыппыз. Терең ойға батып жүрген кезім әлі есімде. Мектеппен қоштассам, әрі қарай не істеймін деген ойлар санама келе берді. Әй, көп ойланып не қыламын? Осымен үйренуді, үйрене беруді тоқтатайын деп шештім. Сыныптастарым өз таңдаған мамандығы мен жоғарғы оқу орындары жайлы айта бастады. "Мадияр неге бұғып отырсың, сен ше қайда барасың кім боласың?" - деп сұрақ қойған достарыма: — Ешқайда түспеймін ақшам қалтамда, малым қорамда, отбасым үйде, маған барлығы жеткілікті, бұдан артық білім іздемеймін деп жауап қайтардым. Расымен адам өмірінің өзі білім емес пе? Күндер өте берді. Айтпақшы, осы ойымды отбасыма айтқанда олар аң-таң болды. Сөйтіп мені бала күннен танитын туысқандарым арасында "Фермер жоғарғы оқу орнын оқымаймын деп жатыр"- деген әңгіме таралып кетті. Әке тәрбиесін көрмесем де әжем қатал тәрбиеледі. Бір үзім нан жеп, бір жұтым су ішіп жүрсең де ешқашан, ешкімге қарыз болма дейтін. Сонда адам ұйқысы тыныш та тәтті болады. Дәл сол кезеңде бүкіл асыраған малымды сатып жіберіп оқуға түсем десем, бәлкім өкініш оты өртер ма еді? Мен олай істей алмадым. Анам, әпкем, ағам қалада өмір сүріп келгенімен, әжемді тастап қалаға кеткім келмеді.
Күз. Қазан айы. Сабақтан келгенде өрістен жылқың жоғалды деген қоңырау келді. Дастарханды жағаламай, киіне салып, іздеуге шықтым. Күні бойы іздеп-іздеп таппадым. 10 жылқым болса да, біреуін де қимаймын деп жылап та алдым. Күн батар шаққа таяп қалғанда телефоныма әжем хабарласып, қаладан нағашы атамның келгендігін айтты. Іздеген жолымнан кері қайтуды жөн көрдім. Келер жолымда ағып тұрған ағын су деңгейі көтеріліп кетіпті. Астымдағы атымды қамшыменен сабалап терең суға секірттім. Секірген бойда байқаусызда ат құлағына су кіріп кетіп, үзеңгіге аяғым қысылып, бірге батып барамыз. Ағын сумен арпалысып, өліммен күрестім. Қолым жағадағы қалың қамысқа тиді, оны ұстап алып су жағасына ұмтылдым. Астымдағы атымды су ағыны алып кетті. Күн суық, үсті басым су, ұстаған қамысым қолымды тіліп-тіліп тастапты. Аяғым басқызар емес, ат тұяғы тиген болу керек. Жағаға шыға салған бойда, жолмен жүре бердім. Дала қараңғы. Сол кезде ойыма көрген киноларымның барлығы келді, бейне бір актер секілдімін. Ауырып тұрған сол аяғымды ұрып-ұрып қоямын. Қолға жабысқан қамшыны тастау ойда жоқ. Өмірде жолы болмай қалған адам кейпіндемін. Ашулымын. Жағада отырып өзімді сабырға шақырдым. Жол басынан жарқ етіп, көліктің екі жарығы көрінді. Үйге жетіп алуды ойладым. Орнымнан тұрып жарыққа қарай жүріп барамын. Келе жатқан көлік нағашы атамның көлігі екен. Тоқтай салып: "Ей фермер аманбысың,- деді атам. Ашулы дауыспен: "Ассалаумағалейкум!" дедім. Қолымдағы жараны көріп,таңып берді. Мән-жайды айтып бердім. Атам: "Қамықпа бас аман болса болды, барлығын табуға болады"- деді. Келе жатып, көлік дөңгелегі жарылып қалды. Мен одан әрі өмірден түңілдім. Ашулы қалыппен жер тепкіледім. Дөңгелекті ауыстырмай тұрып, моральдық проблемаларды шешуді жөн көрдік. Отырып әңгімелестік. Жарылған дөңгелек үстіне отырып алған атам : "Әй фермер бала, өмірге жынданудың қажеті жоқ . Бұл қиындық болмашы уақытқа созылады. Әр істе кіріс те, шығыс та болады. Бірақ тиер пайда —тәжірибе, тәжірибе ол сен алған — білім, ал білім — өмір" -деді. Осы сөзден кейін нағашымның осында не үшін келгенін түсіндім.
— Нені айтқыңыз келіп тұрғанын түсіндім, әрі қарай оқы демексіз ғой - дедім. Ол басын изеп :
— Шаршауға әлі ерте, көрде де демалуға болады - дейді. Сөйтіп көлік дөңгелегін ауыстыруға кірістік. Оны ауыстыру үшін құрал-жабдықтарымыз жетпей кішігірім тас іздеу керек болды. Тасты жан-жақты іздеп жатқанда, қалың шөптер арасында терең сайдан жылқының кісінеген дауысын естідім. Қалың қамыстың арасынан өте бергенде жоғалған жылқымның құлындағанын көрдім. Қуаныштан күрсіндім. Суға кетті деп ойлаған жылқымды бақташылар өкпесі суға толы күйде сойып алып, келесі күні үйге әкеліпті. Бұл да бір белгі болар деген үмітпен, жылқы етін барлық бақташылар мен көршілерге таратып бердім. Үміт оты сөнбейді, жәй ғана сынақтармен сынайтынын түсіндім.
Мадияр БАБАХАН
Comments